Nieuwe ontwikkelingen voor verbeterde opsporing van baarmoederhalskanker

Het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker is in 2017 vernieuwd met de invoering van de HPV-test en de zelfafnameset. Het onderzoek is zo effectiever en toegankelijker. Een nadeel van de vernieuwingen is dat meer vrouwen onnodig naar de gynaecoloog worden verwezen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat nieuwe laboratoriumtesten het huidige bevolkingsonderzoek verder kunnen verbeteren.

Achtergrond
Op dit moment wordt er bij vrouwen die meedoen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker een uitstrijkje bij de huisarts afgenomen. Ook kan een vrouw deelnemen met een zelfafnameset en deze opsturen naar het laboratorium. Het uitstrijkje of zelf-afgenomen materiaal wordt in het laboratorium eerst getest op HPV, het virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Als er HPV aanwezig is, wordt er onderzoek gedaan naar de cellen (cytologie). Deze tweede test werkt helaas niet goed op de zelfafname. Vrouwen met een HPV-positieve zelfafname moeten daarom alsnog naar de huisarts om een uitstrijkje te laten maken. Als de cellen in het uitstrijkje onrustig zijn, stuurt de huisarts de vrouw door naar de gynaecoloog voor verder onderzoek.

Deze getrapte manier van screening is in 2017 ingevoerd en heeft de uitkomsten van het bevolkingsonderzoek verbeterd. Wel worden sindsdien meer vrouwen naar de gynaecoloog verwezen, die achteraf geen baarmoederhalskanker of ernstig voorstadium blijken te hebben. Dit noemen we onnodige doorverwijzingen. Om de preventie van baarmoederhalskanker verder te verbeteren en onnodige verwijzingen te verminderen, is onderzoek naar nog betere screeningsmethoden belangrijk.

Het onderzoek
Een recente studie onderzocht het gebruik van een nieuwe laboratoriumtest voor vroegtijdige opsporing van baarmoederhalskanker in uitstrijkjes. De laboratoriumtest meet DNA-methylatie. DNA-methylatie is een belangrijke verandering die optreedt in een cel die zich ontwikkelt tot een kankercel. Als er meer DNA-methylatie wordt gemeten in het uitstrijkje wijst dit op de mogelijke aanwezigheid van baarmoederhalskanker of een ernstig voorstadium daarvan.

Het testen op DNA-methylatie bij HPV-positieve vrouwen leverde veelbelovende resultaten op. De nieuwe laboratoriumtest kon baarmoederhalsafwijkingen die behandeling nodig hebben goed opsporen. Een andere belangrijke ontdekking was dat er minder vrouwen onnodig naar de gynaecoloog zouden zijn doorverwezen bij gebruik van de nieuwe laboratoriumtest.

De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift International Journal of Cancer.

Toekomst
Er wordt momenteel nog meer onderzoek gedaan naar DNA-methylatie in uitstrijkjes. Ook worden deze laboratoriumtesten onderzocht op de zelfafnameset en op urine. Deze laatste twee methoden kunnen de drempel voor deelname aan het bevolkingsonderzoek verlagen. DNA-methylatie is direct meetbaar in de zelfafnameset en in urine. Dit heeft als voordeel dat een vrouw met een HPV-positieve zelfafname of urine, geen extra uitstrijkje voor het bepalen van onrustige cellen hoeft te laten maken. Een eventuele doorverwijzing naar de gynaecoloog kan dan meteen plaatsvinden na de laboratoriumtest op de zelfafname of de urine. Deze wetenschappelijke ontwikkelingen kunnen bijdragen aan verbeterde preventie van baarmoederhalskanker door het bevolkingsonderzoek toegankelijker te maken en door het nauwkeuriger ontdekken van relevante ziekte in een behandelbaar stadium.