Olijf is er voor lotgenoten, vrouwen met gynaecologische kanker. Maar op de achtergrond is er ook nog een andere groep lotgenoten, namelijk die van hun partners, hun echtgenoten, hun geliefden. Hun rol, hun perspectief, hun beleving en hun emoties blijven nogal eens wat onderbelicht. Daar willen we wat meer aandacht aan geven.
“Als echtgenoot van Daphne Riupassa wil ik zeker mijn ervaringen en mijn kijk delen als het gaat over het perspectief van de partner. Sinds eind 2010 ben ik dan ook geconfronteerd met Daphne’s ziekte. Toch is het best moeilijk om iets op dit vlak te delen. Ik wil vooral een indruk vermijden van “kijk mij eens!” Zo voelt dat allerminst voor mij. Terugkijkend kun je dingen gemakkelijker benoemen, maar dat is achteraf. Als je er middenin zit, is alles vaak vol onzekerheid en zoek je tastend je weg, met vallen en opstaan. Terugkijkend ontdek je lijnen en eigen wijs- en waarheden die althans voor mijzelf zijn opgegaan en opgaan. Generaliseren is gevaarlijk en bijna nooit passend. Ik deel dit niet alleen om de vrouwen met gynaecologische kanker een extra inkijkje in “het” c.q. ‘een’ partnerperspectief te bieden. Ik deel ook om andere partners, in zekere zin mijn eigen ‘lotgenoten’ , een steuntje in hun rug te geven in hun zoektocht hoe met hun eigen emoties, rol en situatie om te gaan. Horen hoe iemand anders met zijn worsteling en dilemma’s is omgegaan (en omgaat), kan wellicht helpen. Ook voor een partner voelt het vaak behoorlijk eenzaam. De emotionele kant heb ik altijd bij mezelf heel complex gevonden, met zoveel kanten en met zoveel door elkaar heen lopende en soms tegenstrijdige emoties.
Toch meen ik, vanuit een soort helikopterblik vijf soorten emoties te onderscheiden, namelijk:
• Het verdriet om het verdriet, de angsten en de pijn van mijn Daphne;
• De angst en het verdriet om het komend verlies van mijn Daphne;
• Angst om zelf te falen en elkaar, nog bij leven, emotioneel en ook feitelijk kwijt te raken;
• Het ongemak van de afgeleide rol van partner en medeslachtoffer;
• Gevoel van verlies aan eigen vrijheid en ruimte, en aan eigen leven
De twee eerstgenoemde soorten emoties zijn daarbij echter steeds volstrekt overheersend en het allersterktst geweest en zijn dat nog altijd. Ik wil echter bij elk van de vijf soort emoties even langer stilstaan en wat toelichting geven:
1. Het verdriet om het verdriet, de angsten, de pijn van mijn Allerliefste Lief
Niets zo erg voor mij als mijn Daphne, mijn Grote Liefde, zo te zien lijden onder angsten, verdriet en pijn en om haar te zien worstelen met alle existentiële levensvragen die daarbij naar boven komen. Dat voelt als een diep rakend en machteloos verdriet, de immense frustratie dat ik daar naar mijn eigen gevoel slechts zo beperkt iets in kan betekenen, zo marginaal verlichting in kan geven. Het snijdt door mijn ziel.
2. De angst en het verdriet om het komende verlies van mijn Allerliefste Lief
Daarnaast mijn eigen angst, en vanaf 2013 eigenlijk de wetenschap, en het verdriet dat ik mijn Allerliefste zal gaan verliezen. Het spreekwoordelijke ‘Zwaard van Damocles’. De angst voor het proces van verliezen en voor het finale moment van verliezen. De angst voor het moment van de uitvaart. De angst om, daarna, het perspectief van alleen achter blijven, van niet meer kunnen delen, van geamputeerd en ontworteld zullen worden, van haar vrolijkheid, warmte, inspiratie en energie te zullen moeten missen, van niet meer haar prachtige lieve kopje met die stralende ogen naast me op het kussen…. Ik voel mij nu al, bij voorbaat, kwetsbaar, bij het idee dat mijn kleine Grote Held er niet meer zal zijn.
3. Angst om te falen en elkaar kwijt te raken
Een derde soort emoties hangt samen met mijn angst, van meet af aan, dat ik het’ niet goed of niet goed genoeg zou doen, naar Daphne toe, dat ik zou kunnen falen in mijn rol als partner in zo’n essentiële eindfase, dat ik er niet op de juiste momenten en op de juiste wijze voor haar zou zijn, en daardoor Daphne emotioneel maar wellicht ook feitelijk zou kunnen kwijtraken. Het laatste wat ik ooit zou willen. Dat zou ik mezelf nooit vergeven.
4. Het ongemak van de afgeleide rol van partner en medeslachtoffer
Een vierde kluwen van emoties in mij heeft te maken met mijn rol als ‘partner van’ en ook medeslachtoffer in de ogen van ‘de wereld’, dat geheel van familie, vrienden, kennissen en collegae. Daarbij doen zich ook veel tegenstrijdigheden en paradoxen voor. Soms ervaar ik het alsof ik zelf in mijn eigen situatie niet wordt gezien en daarmee in mijn eigen emoties niet wordt erkend. Dat voelt soms koud en even eenzaam. Soms moet ik daarbij wel iets wegslikken. Ik probeer mijn ego dan los te laten en in Zen te gaan, zoals ik dat noem.
5. Het gevoel van verlies en eigen vrijheid
Ik ben er steeds meer van doordrongen geraakt, dat ik ook mijn medeslachtofferschap mag voelen en bij mezelf mag erkennen. Maar ik heb mezelf ook steeds voorgehouden dat ik boven alles nooit in zelfmedelijden mag en wil wegglijden, laat staan zelf in de eigen slachtofferrol mag gaan zwelgen. Ik heb steeds voor ogen proberen te houden dat ik er primair voor Daphne moet en wil blijven zijn, en dus zelf sterk moet blijven om er daadwerkelijk voor haar te kunnen blijven zijn, tot het einde. Dat vergt ook een vorm van evenwicht bewaren: aan de ene kant wil ik mijn stinkende best voor Daphne blijven doen, dat zo perfect mogelijk doen, maar aan de andere kant moet ik mijzelf ook voldoende “voeden” om sterk en in evenwicht te kunnen blijven. Steeds heb ik me ook, uit lijfsbehoud, proberen voor te houden dat ik er voor moet waken het onmenselijke aan mezelf op te leggen: meer dan je uiterste best doen, kan niet van je als mens worden gevraagd. Niemand is perfect. Mensen maken fouten, mogen fouten maken.
Extreem ongemakkelijk
Soms krijg ik echter juist zoveel aandacht en erkenning dat ik mij extreem ongemakkelijk voel. Dan geven mensen mij het gevoel, ongetwijfeld vanuit de beste bedoelingen, alsof ik in even grote mate slachtoffer ben als Daphne: “jij blijft immers straks alleen achter…”, en zo meer. Ook dan heb ik het gevoel dat de verhoudingen compleet zoek zijn. Ik voel me af en toe heen en weer geslingerd tussen een tekort aan erkenning en een teveel aan erkenning. Ik vind het lastig om daarmee te dealen en steeds opnieuw mezelf tegenover “‘de wereld’ een houding te geven.”
Rutger schreef zijn verhaal in augustus 2017. Op 4 oktober 2017 overleed zijn partner Daphne.