Kan de jacht op lymfeklieren bij vrouwen met een baarmoederhalskanker levens redden?

Het nauwkeurig opsporen van uitzaaiingen in de lymfeklieren is heel belangrijk voor het bepalen van de beste behandeling bij baarmoederhalskanker, gezien de voorspellende waarde. Dit blijkt uit het proefschrift ‘Chasing nodes, saving lives? Lymph node metastases in cervical cancer’ van Ester Olthof, die op 27 september 2024 is gepromoveerd. Haar onderzoek biedt nieuwe inzichten in het vinden en de behandeling van uitzaaiingen in de lymfeklieren bij vrouwen met baarmoederhalskanker.

Het stadium van baarmoederhalskanker wordt vaak bepaald via een gynaecologisch onderzoek onder narcose, aangevuld met beeldvorming zoals MRI en PET/CT. Uit studies blijkt echter dat slechts 50% van de lymfeklieren die op beeldvorming verdacht leken, bij weefselonderzoek daadwerkelijk uitzaaiingen bevatten. Het nauwkeurig opsporen van lymfeklieruitzaaiingen is heel belangrijk om een helder beeld van de klinische situatie te krijgen en het verdere verloop van de ziekte te voorspellen. Daarnaast heeft het aanpassen van de behandeling aan de exacte plaats van lymfeklieruitzaaiingen een positieve invloed op de overleving, de toxiciteit en de kwaliteit van leven van patiënten.

Verbeteren overleving en kwaliteit van leven
Het KWF-project ‘Chasing nodes, saving lives? Lymph node metastases in cervical cancer’ richt zich op het verbeteren van zowel de overleving, als de kwaliteit van leven van honderden vrouwen per jaar die de diagnose baarmoederhalskanker krijgen. Het project streeft naar het verfijnen van beeldvormingstechnieken voor het nauwkeurig opsporen van uitzaaiingen in de lymfeklieren en het personaliseren van behandelingen. Door onnodige ingrepen te vermijden en bijwerkingen te minimaliseren, hoopt men het herstel en welzijn van patiënten te verbeteren.

Nauwkeurige opsporing heel belangrijk
Dit proefschrift biedt een overzicht van de beschikbare literatuur over het opsporen van uitzaaiingen in de lymfekliern bij baarmoederhalskanker, voorafgaand aan de behandeling. Uit recent onderzoek blijkt dat PET-CT, in de setting als beeldvorming ter controle bij patiënten met een vroeg stadium, beter presteert dan alleen MRI of CT voor het opsporen van uitzaaiingen in de lymfeklieren. Bij lokaal-gevorderde gevallen bepaalt PET-CT in 88% van de gevallen de verdere behandelroute, met vaak een keuze voor boost-bestraling.

Interessant is dat na een operatie, het aantal aangetaste lymfeklieren of de lymfklierratio extra voorspellende waarde biedt bovenop alleen de aanwezigheid van metastasen. Zowel chemoradiotherapie als chirurgie geven vergelijkbare overlevingskansen in vroege stadia met verdachte klieren op beeldvorming, maar met verschillende toxiciteitsprofielen. In gevorderde stadia, met grotere klieren, is het belangrijk om samen beslissingen te nemen en een persoonlijke aanpak te volgen.

Vrouwen die chemoradiotherapie ondergingen geven over het algemeen dat zij een mindere kwaliteit van leven ervaren, dan degenen die geopereerd zijn. Lymfoedeem kwam juist vaker voor na chirurgie.

Kortom, het vroegtijdig en nauwkeurig opsporen van uitzaaiingen in de lymfeklieren kan levens redden. Ze staan echter nog voor de uitdaging om het opsporen verder te verbeteren om behandelingen te personaliseren en zowel de overleving als de kwaliteit van leven te optimaliseren.

Literatuur:

1. E.P. Olthof, M.A. van der Aa, J.A. Adam, L.J.A. Stalpers, H.H.B. Wenzel, J. Van der Velden, C.H. Mom. The role of lymph nodes in cervical cancer: incidence and identification of lymph node metastases-a literature review. International Journal of Clinical Oncology. 2021 Sep;26(9):1600-1610.
2. Ester P. Olthof, Brenda J. Bergink-Voorthuis, Hans H.B. Wenzel, Jordy Mongula, Jacobus van der Velden, Anje M. Spijkerboer, Judit A. Adam, Ruud L.M. Bekkers, Jogchum J. Beltman, Brigitte F.M. Slangen, Hans W. Nijman, Ramon G.V. Smolders, Nienke E. van Trommel, Petra L.M. Zusterzeel, Ronald P. Zweemer, Lukas J.A. Stalpers, Constantijne H. Mom, Maaike A. van der Aa. Diagnostic accuracy of MRI, CT and [18F]FDG-PET-CT in detecting lymph node metastases in clinically early-stage cervical cancer – a nationwide Dutch cohort study. Insights into Imaging. 2023.
3. Ester P. Olthof, Hans H.B. Wenzel, Jacobus van der Velden, Lukas J.A. Stalpers, Constantijne H. Mom, Maaike A. van der Aa. Treatment strategies guided by [18F]FDG-PET/CT in patients with locally advanced cervical cancer and [18F]FDG-positive lymph nodes. Cancers. 2023
4. E.P. Olthof, C.H. Mom, M.L.H. Snijders, H.H.B. Wenzel, J. van der Velden, M.A. van der Aa. The prognostic value of the number of positive lymph nodes and the lymph node ratio in early-stage cervical cancer. Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica. 2022 May;101(5):550-557.
5. Ester P. Olthof, Hans H.B. Wenzel, Marissa C. van Maaren, Jacobus van der Velden, Anje M. Spijkerboer, Ruud L.M. Bekkers, Jogchum J. Beltman, Brigitte F.M. Slangen, Hans W. Nijman, Ramon G.V. Smolders, Nienke E. van Trommel, Petra L.M. Zusterzeel, Ronald P. Zweemer, Lukas J.A. Stalpers, Maaike A. van der Aa, Constantijne H. Mom. Radical hysterectomy or chemoradiotherapy for clinically early-stage cervical cancer with suspicious lymph nodes on imaging – a retrospective cohort study. Journal of Gynecologic Oncology. 2025 Mar;36(2):e16.
6. E.P. Olthof, H.H.B. Wenzel, J. van der Velden, A.M. Spijkerboer, R.L.M. Bekkers, J.J. Beltman, H.W. Nijman, B.F.M. Slangen, R.G.V. Smolders, N.E. van Trommel, P.L.M. Zusterzeel, R.P. Zweemer, L.J.A. Stalpers, M.A. van der Aa, C.H. Mom. Treatment of bulky lymph nodes in locally advanced cervical cancer: boosting versus debulking – a Dutch nationwide cohort study. International Journal of Gynecological Cancer. 2022 Jul 4;32(7):861-868.