Lees verder
In 1996 werden de eerste vrouwen gevraagd voor deelname aan de PORTEC studie. We hebben niet kunnen vermoeden dat deze studie zoveel verschil zou kunnen maken voor alle vrouwen die nadien de diagnose baarmoederkanker (endometrium carcinoom) kregen. Baarmoederkanker is de meest voorkomende gynaecologische tumor; de laatste jaren wordt de tumor in Nederland jaarlijks bij ongeveer 2000-2100 vrouwen vastgesteld en overlijden jaarlijks ongeveer 500-600 vrouwen hieraan. We zien dat de kans op deze tumor toeneemt doordat we met elkaar ouder worden en – helaas- ook zwaarder.
Radiotherapie studies
Enkele van de belangrijkste onderzoeken, wereldwijd, op het gebied van baarmoederkanker zijn de PORTEC-studies (Post Operatieve Radiotherapie bij EndometriumCarcinoom). Gynaecologen verwezen na de baarmoeder operatie de vrouwen met een zeker risico op terugkomen van de ziekte naar de radiotherapeut. Voordat deze studies begonnen, kregen veel vrouwen standaard uitwendige bestraling na een operatie. Dit was bedoeld om de kans op terugkeer van de kanker te verkleinen. Maar bestraling kan ook bijwerkingen hebben, zoals schade aan de blaas of darmen. Daarom onderzochten artsen of het mogelijk was om deze behandeling te verfijnen of zelfs te vervangen door minder belastende alternatieven.
Wat zijn de PORTEC-studies en hun uitkomst?
- PORTEC-1 (1996-2004): Dit onderzoek vergeleek de standaard uitwendige bestraling met de optie om geen bestraling te geven aan vrouwen met een gemiddeld risico op terugkeer van kanker. Aan dit onderzoek deden 714 vrouwen mee. De studie toonde aan dat veel vrouwen veilig konden afzien van bestraling zonder een groot risico op terugkeer van de ziekte.
- PORTEC-2 (2002-2008): Hier deden 427 vrouwen mee. In deze studie werd onderzocht of inwendige bestraling (brachytherapie) een goed alternatief was voor uitwendige bestraling. Dit bleek inderdaad het geval: de kans op terugkeer in de vagina (schede) was even laag, terwijl de bijwerkingen veel minder ernstig waren.
- PORTEC-3 (2006-2015): In deze studie werd gekeken of een combinatie van bestraling en chemotherapie de overlevingskansen kon verbeteren bij vrouwen met een hoger risico op terugkeer van de kanker. Hiervoor deden 660 vrouwen mee. Sommige vrouwen hadden inderdaad baat bij deze gecombineerde behandeling, maar niet allen, dus wij konden de behandeling aanpassen voor een selecte groep vrouwen.
In deze studies is het weefsel van de deelneemsters heel uitgebreid in het laboratorium onderzocht. Daardoor is duidelijk geworden dat bepaalde tumor kenmerken belangrijke voorspellers zijn voor aan de ene kant de kans op terugkeer van ziekte én aan de andere kant de kans op succes van aanvullende behandelingen. We kijken nu anders naar baarmoederslijmvlieskanker en houden vaker rekening met deze eigenschappen.
Chirurgische studie
In 2010 werd een onderzoek uit Groningen gepubliceerd in de Lancet, een vooraanstaand wetenschappelijk blad. Deze studie vergeleek twee soorten baarmoeder operaties bij vrouwen met vroeg stadium baarmoederkanker: een kijkoperatie, ofwel laparoscopische baarmoeder verwijdering en een buikoperatie, waarbij een grotere snee wordt gemaakt. De studie werd tussen 2007 en 2009 uitgevoerd en 283 vrouwen deden mee.
Dit onderzoek liet zien dat beide operaties met ongeveer hetzelfde aantal complicaties gepaard ging, bij een op de 6 vrouwen trad een ernstige complicatie op. Vrouwen die laparoscopisch werden geopereerd herstelden sneller. Ze hadden minder bloedverlies, minder pijn en verbleven korter in het ziekenhuis. De kijkoperatie duurde langer dan de buikoperatie. De laparoscopische operatie was goedkoper, omdat vrouwen sneller herstelden en minder zorg nodig hadden na de operatie. Bij vrouwen met een hoog gewicht was de laparoscopische operatie minder voordelig, omdat de kans groter was dat de operatie omgezet moest worden naar een buikoperatie. Na vijf jaar was de kans op genezing hetzelfde voor beide operaties. Beide behandelingen waren dus veilig en effectief op lange termijn.
De studie concludeerde dat een laparoscopische operatie de voorkeur heeft als standaardbehandeling voor vrouwen met vroeg stadium baarmoederkanker, tenzij ze zeer zwaar zijn. Ondertussen wordt een kijkoperatie bijna in iedere ziekenhuis standaard toegepast. We zien dat onze patiënten zwaarder worden en krijgen meer handigheid in het opereren van zwaardere patiënten, waarbij ook de operatie-robot helpt om juist bij zware vrouwen de operatie tot een goed einde te brengen.
Op dit moment
Op dit moment worden verschillende studies gedaan gericht op vrouwen met baarmoederkanker. Sommige studies kijken naar het opsporen van de poortwachtersklier of naar het toepassen van bepaalde risicoberekeningen. In het ErasmusMC wordt veel onderzoek gedaan naar een speciaal tumor type, het carcinosarcoom. We kijken nog steeds naar de behandeling met hormoontherapie, vooral bij vrouwen die nog geen kinderen hebben. Daarnaast is er aandacht voor behandeling met immuun therapie bij sommige tumoren. Ook de PORTEC kent een vervolg: in internationale studies wordt onderzocht hoe behandelingen beter kunnen aansluiten bij de tumor- profielen, de tumor eigenschappen van de tumor. Zo kan de behandeling gerichter en met minder bijwerkingen worden gegeven.
Op kanker.nl vindt u een zo compleet mogelijk overzicht van actuele trials in Nederland, inclusief informatie over deelname.
Kortom, Nederland loopt wereldwijd voorop in onderzoek naar baarmoederkanker. Dat is iets om trots op te zijn!