Bij een verdenking op kanker wordt er in de meeste gevallen een stukje weefsel afgenomen voor verder onderzoek. Een arts gebruikt dit stukje om te bepalen of er sprake is van kanker. Dit soort onderzoek is vaak belastend voor patiënten. Liever doen we vooraf een test óf dit nare onderzoek wel nodig is. Het is daarom wenselijk om nieuwe methoden te ontwikkelen waarmee kanker op een eenvoudige manier kan worden opgespoord of uitgesloten. In het proefschrift van Birgit Wever is hier onderzoek naar gedaan.
In dit proefschrift is onderzocht of een simpele urinetest gebruikt kan worden voor het opsporen van verschillende soorten kanker, waaronder baarmoederkanker en eierstokkanker. Er is gekeken of signaalstofjes van de tumor gemeten kunnen worden in urine en voorspellend zijn voor de aanwezigheid van kanker. Daarnaast is er ook gekeken of zelf afgenomen vaginaal materiaal en door een arts afgenomen uitstrijkjes van de baarmoedermond gebruikt kunnen worden voor het opsporen van baarmoederkanker en eierstokkanker.
Signaalstofjes
Veel nieuwe ontwikkelingen zijn gebaseerd op het feit dat een tumor signaalstofjes kan achterlaten in de bloedsomloop. Deze signaalstofjes kunnen vervolgens in de urine belanden, zelfs als de tumor niet dichtbij de urinewegen zit. In het lab kunnen we deze signaalstofjes en dus kanker aantonen. Het is belangrijk om op te merken dat niet elk signaalstofje geschikt is om kanker op te sporen. In dit proefschrift hebben we het signaalstofje DNA-methylatie onderzocht. Dit signaal geeft informatie over hoe ons DNA wordt afgelezen en speelt een belangrijke rol bij de processen die zorgen voor ongeremde celgroei. Dit is een belangrijk kenmerk van kanker.
Veelbelovend voor baarmoederkanker
De resultaten van het proefschrift van Birgit tonen aan dat het onderzoeken van DNA-methyleringsignalen in patiëntvriendelijke monsters veelbelovend is voor het opsporen van baarmoederkanker. Het opsporen van kanker in de urine of in zelf afgenomen vaginaal materiaal is minder vervelend voor vrouwen, omdat het verzamelen van deze monsters pijnloos is en vanuit huis gedaan kan worden. Deze aanpak zou in de toekomst nuttig kunnen zijn om patiëntengroepen met een verhoogd risico op baarmoederkanker op een laagdrempelige manier te screenen.
Deze methode is veelbelovend, maar moet verder worden bevestigd in aanvullende patiëntgroepen, waaronder vrouwen met postmenopauzale bloedingen en vrouwen met een verhoogd risico op baarmoederkanker. Het is belangrijk dat de test geen ruis heeft en betrouwbaar is voor het opsporen van kanker.
Meer kennis nodig voor urinetest bij opsporing eierstokkanker
De aanwezigheid van DNA-methylatiesignalen en eierstokkanker-afkomstig DNA in de urine is een eerste stap in de richting van een urinetest voor het opsporen van eierstokkanker. Onze resultaten laten zien dat het waardevol is om hier verder onderzoek naar te doen. Er is meer kennis nodig om betere testen te ontwikkelen.
Birgit Wever is op donderdag 18 januari 2024 gepromoveerd aan de Vrije Universiteit te Amsterdam op haar proefschrift, getiteld ‘Toward a new era of cancer detection: patient-friendly solutions’. Het onderzoek is uitgevoerd onder leiding van prof. dr. Renske Steenbergen, dr. Maaike Bleeker en dr. Nienke van Trommel. Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door Stichting Cancer Center Amsterdam, de Edli Foundation, het Stichting Hanarth Fonds, de Maarten van der Weijden Foundation en Stichting De Weijerhorst.